ایران طی یک دهه اخیر با سرمایه‌گذاری گسترده در حوزه فناوری لیزر توانسته است گام‌های مهمی در عرصه‌های پزشکی، صنعت، ارتباطات و حتی صنایع نظامی بردارد. این پیشرفت‌ها که حاصل همکاری دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی و نهادهای صنعتی است، ایران را در زمره کشورهای پیشرو منطقه در این حوزه قرار داده است.
لیزر چیست و چرا اهمیت دارد؟
لیزر منبعی نوری است که پرتوهایی منظم، پرقدرت و هم‌فاز تولید می‌کند. واژه لیزر (LASER) مخفف عبارت Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation به معنای «تقویت نور توسط گسیل القایی تابش» است. ویژگی‌های منحصر به‌فرد لیزر باعث شده این فناوری در حوزه‌های مختلف به‌کار گرفته شود:
- پزشکی: جراحی چشم (لیزیک)، درمان سرطان و روش‌های نوین تشخیصی
- صنعت: برش و جوش فلزات، حکاکی دقیق و تولید قطعات پیشرفته
- ارتباطات: انتقال داده با سرعت بالا از طریق فیبر نوری
- نظامی: سامانه‌های هدف‌گیری و توسعه سلاح‌های لیزری
- علمی و پژوهشی: طیف‌سنجی، اندازه‌گیری دقیق فاصله و زمان
دستاوردهای شاخص ایران در فناوری لیزر
ایران در سال‌های اخیر موفقیت‌های متعددی در زمینه لیزر به ثبت رسانده است:
- ۲۰۲۰: آزمایش موفق لیزر با قدرت ۱۰ کیلووات که ایران را در جمع پنج کشور برتر تولیدکننده لیزرهای پرقدرت قرار داد.
- ۲۰۲۲: آزمایش موشک هدایت‌شونده لیزری «بینا» که نشان‌دهنده ادغام فناوری لیزر در تسلیحات پیشرفته بود.
- ۲۰۲۴: معرفی سه دستاورد جدید در نمایشگاه تخصصی لیزر، فوتونیک و کوانتوم ایران.
- ۲۰۲۵: آزمایش سامانه دفاع هوایی مبتنی بر لیزر «سروج» برای حفاظت از زیرساخت‌های حساس کشور.
این دستاوردها نشان می‌دهد ایران نه‌تنها در حوزه تحقیقاتی بلکه در کاربردهای عملی لیزر نیز به پیشرفت‌های قابل‌توجهی دست یافته است.
جایگاه ایران در فناوری لیزر
با وجود شروع دیرتر نسبت به برخی کشورها، ایران اکنون در میانه مسیر توسعه فناوری لیزر در جهان قرار دارد و از بسیاری از کشورهای در حال توسعه منطقه پیشی گرفته است. وجود نیروی انسانی متخصص در رشته‌های فیزیک، اپتیک و فوتونیک و رشد سریع تولید مقالات علمی، پشتوانه‌ای قوی برای ادامه این مسیر محسوب می‌شود.
آینده فناوری لیزر در ایران
کارشناسان معتقدند اگر روند فعلی ادامه یابد، ایران می‌تواند سهم بیشتری از بازار منطقه‌ای و جهانی فناوری لیزر را به دست آورد. توسعه تجاری‌سازی، ورود به بازارهای بین‌المللی و سرعت‌بخشیدن به نوآوری‌ها از جمله اقداماتی است که می‌تواند جایگاه کشور را ارتقا دهد.
کاربردهای آینده لیزر در ایران می‌تواند شامل:
- پزشکی دقیق و درمان‌های نوین
- مخابرات لیزری و اینترنت پرسرعت نسل جدید
- خدمات صنعتی پیشرفته و اقتصاد دیجیتال
جمع‌بندی
فناوری لیزر در ایران تنها یک ابزار فنی نیست، بلکه عرصه‌ای راهبردی برای پیشرفت علمی، صنعتی و اقتصادی کشور به شمار می‌رود. با تداوم سرمایه‌گذاری و توجه به تجاری‌سازی، ایران می‌تواند در سال‌های آینده به یکی از بازیگران اصلی این حوزه در سطح جهانی تبدیل شود.
عادله نیک‌نژاد
او فارغ‌التحصیل رشته روزنامه‌نگاری با گرایش رسانه‌های دیجیتال است. فعالیت حرفه‌ای خود را در سال ۱۳۹۸ با یک وبلاگ شخصی در حوزه بازی‌های ویدیویی و محتوای آنلاین آغاز کرد. وی پس از کسب تجربه، به عنوان نویسنده در مجلات و وب‌سایت‌های سرگرمی مشغول به کار شد و در حال حاضر، دبیر بخش اخبار و محتوای دیجیتال در یک سایت معتبر سرگرمی است.
