در روزهای اخیر، زمین شاهد دومین طوفان خورشیدی در ماه جاری بود؛ پدیده‌ای کیهانی که با وجود جلوه‌های دیدنی مانند شفق‌های قطبی، نگرانی‌هایی را در فضای مجازی درباره تأثیر آن بر اقلیم ایران به‌وجود آورد. با این حال، کارشناسان علوم جوی و فیزیک فضا تأکید دارند که چنین طوفان‌هایی تأثیر مستقیمی بر آب‌وهوای کشور ندارند و نباید به شایعات منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی توجه کرد.
طوفان خورشیدی چیست و چگونه شکل می‌گیرد؟
طوفان‌های خورشیدی زمانی رخ می‌دهند که ذرات پرانرژی از سطح خورشید، به‌ویژه از نواحی فعال مانند تاج خورشیدی، با سرعت بالا به سمت زمین پرتاب می‌شوند. در آخرین مورد ثبت‌شده، منشأ این طوفان حفره‌ای به وسعت ۵۰۰ هزار کیلومتر در تاج خورشید بود که باعث افزایش سرعت بادهای خورشیدی تا حدود ۹۰۰ کیلومتر بر ثانیه شد.
این ذرات هنگام برخورد با میدان مغناطیسی زمین، عمدتاً بر لایه‌های بالایی جو اثر می‌گذارند و می‌توانند موجب اختلال در عملکرد ماهواره‌ها، ارتباطات رادیویی، سیستم‌های GPS و حتی شبکه‌های برق شوند.
آیا طوفان‌های خورشیدی بر آب‌وهوای ایران اثر دارند؟
برخلاف برخی ادعاها در فضای مجازی، طوفان‌های خورشیدی تأثیر مستقیمی بر دما، بارندگی یا شرایط جوی کشور ندارند. حمیدرضا وزیری، کارشناس هواشناسی، در گفت‌وگویی با رسانه‌ها توضیح داده است که این پدیده‌ها بیشتر بر میدان مغناطیسی زمین اثر می‌گذارند و ارتباطی با تغییرات اقلیمی کوتاه‌مدت ندارند.
تنها در بازه‌های زمانی بسیار طولانی و در دوره‌هایی که فعالیت خورشید به‌طور چشمگیری کاهش یا افزایش یابد، ممکن است تغییراتی در اقلیم جهانی مشاهده شود. اما در شرایط فعلی، نگرانی اصلی نه در حوزه آب‌وهوا، بلکه در زمینه فناوری و ارتباطات است.
اثرات طوفان خورشیدی بر جانوران و زیست‌بوم
پژوهش‌های علمی نشان داده‌اند که طوفان‌های مغناطیسی می‌توانند بر رفتار برخی گونه‌های جانوری که به میدان مغناطیسی زمین حساس هستند، تأثیر بگذارند. پرندگان مهاجر، نهنگ‌ها و لاک‌پشت‌های دریایی از جمله موجوداتی هستند که برای مسیریابی طبیعی خود از خطوط مغناطیسی زمین استفاده می‌کنند. تغییرات ناگهانی در این خطوط ممکن است باعث سردرگمی در مسیر مهاجرت یا اختلال در جهت‌یابی آن‌ها شود.
البته این اثرات بیشتر در عرض‌های جغرافیایی بالا مشاهده شده و در مناطقی مانند ایران چندان محسوس نیستند.
تهدیدهای فناورانه؛ از اختلال در GPS تا خاموشی‌های گسترده
یکی از مهم‌ترین پیامدهای طوفان‌های خورشیدی، اختلال در زیرساخت‌های ارتباطی و الکترونیکی است. در گذشته، طوفان‌های شدید خورشیدی موجب خاموشی‌های گسترده در برخی کشورها شده‌اند. به‌عنوان نمونه، در سال ۱۹۸۹، یک طوفان مغناطیسی باعث قطع برق در بخش‌هایی از کانادا شد.
کارشناسان هشدار می‌دهند که در صورت وقوع طوفان‌های شدید، باید آمادگی لازم برای محافظت از شبکه‌های برق، سامانه‌های ناوبری هوایی و تجهیزات مخابراتی وجود داشته باشد. پایش مستمر وضعیت خورشید و تقویت زیرساخت‌های حساس، از جمله اقدامات پیشگیرانه‌ای است که می‌تواند از خسارات احتمالی جلوگیری کند.
جمع‌بندی: طوفان خورشیدی، پدیده‌ای کیهانی با اثرات فناورانه
در نهایت، باید گفت که طوفان‌های خورشیدی اگرچه جلوه‌هایی زیبا مانند شفق‌های قطبی را به همراه دارند، اما تأثیر آن‌ها بر زندگی روزمره بیشتر در حوزه فناوری و ارتباطات احساس می‌شود تا در اقلیم یا سلامت انسان. جو زمین و میدان مغناطیسی آن همچنان سپر محافظی قدرتمند در برابر این پدیده‌ها هستند.
مردم نباید تحت تأثیر شایعات فضای مجازی قرار گیرند و بهتر است اطلاعات خود را از منابع علمی معتبر دریافت کنند. آگاهی و آمادگی، بهترین راه مقابله با اثرات غیرمستقیم این رویدادهای کیهانی است.
