نان، اصلی‌ترین قوت سفره ایرانیان، این روزها با چالش چند قیمتی بودن نان و اختلاف میان نانوایی‌های دولتی و آزادپز مواجه است. تفاوت قیمت‌ها در نقاط مختلف شهر، کیفیت متغیر نان و هزینه‌های سنگین تولید، تصویری پیچیده از بازاری به‌ظاهر ساده اما پرچالش ارائه می‌دهد.
اختلاف قیمت نان در محله‌های مختلف
در حالی که نرخ مصوب برای نان بربری یا سنگک مشخص است، در عمل قیمت‌ها فاصله زیادی با نرخ رسمی دارند.
- نان سنگک دولتی باید حدود ۷۶۰۰ تومان باشد، اما در برخی نانوایی‌ها تا ۱۵ هزار تومان فروخته می‌شود.
- بربری ساده که نرخ آن ۵ تا ۶ هزار تومان تعیین شده، در عمل بیش از ۷ هزار تومان عرضه می‌شود و بربری آزاد حتی به بالای ۲۰ هزار تومان می‌رسد.
این اختلاف قیمت‌ها نه‌تنها مصرف‌کنندگان را سردرگم کرده، بلکه نشان می‌دهد نظام قیمت‌گذاری و نظارت در بازار نان با چالش جدی روبه‌رو است.
آزادپزها و بحران قیمت آرد
اصطلاح «آزادپز» از سال ۱۳۹۳ وارد ادبیات نانوایی‌ها شد؛ نانوایی‌هایی که آرد یارانه‌ای دریافت نمی‌کنند. اما تفاوت قیمت آرد دولتی و آزاد، دلیل اصلی گرانی نان در این واحدهاست.
- هر کیسه آرد دولتی حدود ۴۰ تا ۵۰ هزار تومان قیمت دارد.
- همان کیسه آرد برای آزادپزها بیش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان تمام می‌شود.
این اختلاف ۲۴ تا ۳۰ برابری، به نانوایان آزادپز مجوزی غیررسمی برای افزایش قیمت نان داده است.
تفاوت کیفیت نان؛ مهارت شاطر یا کیفیت آرد؟
یکی از دلایل اصلی تفاوت کیفیت نان در نانوایی‌ها، نوع آرد مصرفی است. برخی نانوایان معتقدند بهترین آردها به نانوایی‌های فانتزی اختصاص می‌یابد و نانوایی‌های سنتی سهم کمتری دارند. علاوه بر این، استفاده از آرد کامل که ارزش غذایی بالاتری دارد، نیازمند زمان بیشتر برای آماده‌سازی خمیر است؛ موضوعی که بسیاری از نانوایی‌ها به دلیل فشار کاری از آن صرف‌نظر می‌کنند.
نان در شمال و جنوب شهر؛ تفاوت در قدرت خرید
در کلانشهرها، تفاوت اقتصادی میان مناطق مختلف به‌وضوح در بازار نان دیده می‌شود.
- در شمال شهر، نانوایی‌های آزادپز بیشتر هستند و نان با قیمت بالاتر عرضه می‌شود. مشتریان این مناطق اغلب توان پرداخت هزینه‌های بیشتر را دارند و حتی خرید آنلاین و ارسال با پیک نیز رایج است.
- در جنوب و حاشیه شهر، صف‌های طولانی مقابل نانوایی‌های دولتی نشان می‌دهد که نان همچنان قوت غالب مردم است و قیمت برای خانوارها اهمیت حیاتی دارد.
روشن ماندن تنور در جنگ ۱۲ روزه
یکی از روایت‌های جالب در سال‌های اخیر، ماجرای روشن ماندن تنور نانوایی‌ها در جریان جنگ ۱۲ روزه بود. با قطع سامانه یکپارچه مدیریت آرد کشور که از طریق بانک سپه فعالیت می‌کرد، امکان ثبت سفارش و توزیع آرد مختل شد. با این حال، کارخانه‌های آرد بدون دریافت پول و به‌صورت نسیه، به توزیع ادامه دادند تا نانوایی‌ها تعطیل نشوند. این اقدام مانع از ایجاد بحران غذایی شد و اعتماد عمومی را نسبت به تداوم تأمین نان در شرایط بحرانی تقویت کرد.
جمع‌بندی
چالش چند قیمتی بودن نان تنها یک مسئله اقتصادی نیست، بلکه بازتابی از مشکلات ساختاری در نظام یارانه‌ای، ضعف نظارت، تفاوت قدرت خرید و فشار هزینه‌های تولید است. تجربه جنگ ۱۲ روزه نشان داد که نان نه‌تنها یک کالای مصرفی، بلکه بخشی از امنیت غذایی کشور است. برای حل این بحران، اصلاح سیاست‌های آرد و نان، حمایت از نانوایان و شفافیت در نظام توزیع ضروری به نظر می‌رسد.
عادله نیک‌نژاد
او فارغ‌التحصیل رشته روزنامه‌نگاری با گرایش رسانه‌های دیجیتال است. فعالیت حرفه‌ای خود را در سال ۱۳۹۸ با یک وبلاگ شخصی در حوزه بازی‌های ویدیویی و محتوای آنلاین آغاز کرد. وی پس از کسب تجربه، به عنوان نویسنده در مجلات و وب‌سایت‌های سرگرمی مشغول به کار شد و در حال حاضر، دبیر بخش اخبار و محتوای دیجیتال در یک سایت معتبر سرگرمی است.
