در دل آب‌های گرم اقیانوس آرام و هند، اختاپوس‌هایی زندگی می‌کنند که با ظاهر فریبنده و حلقه‌های آبی درخشان خود، یکی از خطرناک‌ترین موجودات دریایی به‌شمار می‌روند. این جانداران کوچک، حامل سمی به نام تترودوتوکسین هستند؛ ماده‌ای که قدرت آن تا ۱۲۰۰ برابر بیشتر از سیانور است و تاکنون هیچ پادزهری برای آن کشف نشده است.
منشأ سم مرگبار تترودوتوکسین
برخلاف تصور رایج، خود اختاپوس‌های حلقه‌آبی تولیدکننده مستقیم این سم نیستند. بلکه باکتری‌های همزیست در غدد بزاقی آن‌ها مسئول تولید تترودوتوکسین هستند؛ نوروتوکسیی که با فلج‌کردن سیستم عصبی، می‌تواند تنفس و ضربان قلب را متوقف کند.
گونه‌های سمی و محل زندگی
چهار گونه از این اختاپوس‌ها شامل نوع بزرگ، کوچک، خط‌آبی و رایج، همگی حامل این سم هستند. آن‌ها در عمق ۲۰ تا ۵۰ متری صخره‌های مرجانی و بسترهای سنگی زندگی می‌کنند و اندازه‌ای بین ۱۲ تا ۲۲ سانتی‌متر دارند. به گفته مایکل وکیونه، جانورشناس مؤسسه اسمیتسونین، قدرت بالای سم این گونه‌ها احتمالاً به دلیل زندگی در آب‌های کم‌عمق و پرخطر است.
نحوه عملکرد سم و کاربردهای دفاعی
سم تترودوتوکسین با مسدود کردن کانال‌های سدیمی سلول‌های عصبی، ارتباط میان اعصاب و عضلات را مختل می‌کند. این اختاپوس‌ها از طریق گاز گرفتن یا پخش سم در آب، شکارچیان یا تهدیدهای اطراف را فلج می‌کنند. حتی در فرآیند جفت‌گیری نیز از این سم استفاده می‌شود؛ نرها برای جلوگیری از بلعیده‌شدن توسط ماده‌های بزرگ‌تر، آن‌ها را به‌طور موقت فلج می‌کنند. تخم‌های این جانداران نیز با لایه‌ای از سم پوشانده می‌شوند تا در برابر شکار محافظت شوند.
خطر برای انسان؛ نادر اما جدی
اگرچه گاز گرفتن این اختاپوس‌ها برای انسان بسیار نادر است، اما تاکنون سه مورد مرگ در استرالیا و سنگاپور به آن‌ها نسبت داده شده است. واکنش بدن انسان به این سم متفاوت است؛ برخی افراد بدون علائم خاصی از آن عبور می‌کنند، اما در مواردی دیگر، علائم شدید مانند فلج عمومی و مرگ در کمتر از ۲۰ دقیقه رخ می‌دهد.
در یکی از موارد ثبت‌شده در سال ۲۰۰۶، پسربچه‌ای چهار ساله در استرالیا پس از گزیده‌شدن دچار تهوع، تاری دید و ناتوانی در ایستادن شد. او به مدت ۱۷ ساعت به دستگاه تنفس مصنوعی وصل بود و خوشبختانه پس از ۲۸ ساعت بدون عارضه ترخیص شد. متخصصان تأکید دارند که تنها راه نجات، اقدام فوری پزشکی و استفاده از دستگاه تنفس مصنوعی است.
