آلودگی هوا برای کودکان بیش از بزرگسالان خطر دارد؛ ریه‌های در حال رشد و رفتارهای پرتحرک آنها باعث می‌شود ذرات معلق و گازهای آلاینده راحت‌تر به عمق مجاری تنفسی نفوذ کنند. کاهش مواجهه و تقویت مقاومت بدن دو ستون اصلی حفاظت از سلامت کودکان در این شرایط است.
چرا کودکان آسیب‌پذیرترند
کودکان هنگام بازی و تحرک تنفس سریع‌تری دارند و به نسبت وزن بدنشان هوای بیشتری وارد ریه‌ها می‌کنند، بنابراین میزان دریافت ذرات معلق بیشتر است. علاوه بر این، سیستم ایمنی و ساختار ریوی هنوز در حال تکامل است و آثار زیان‌آور آلودگی ممکن است پیامدهای بلندمدت مانند کاهش عملکرد ریه یا افزایش حساسیت‌های تنفسی ایجاد کند.
نشانه‌های هشدار که والدین نباید نادیده بگیرند
- سرفه مداوم یا تشدیدشده، خس‌خس یا صدای اضافه در تنفس؛
- تنگی نفس، خستگی سریع هنگام بازی یا فعالیت بدنی. در صورت مشاهده هر یک از این علائم، مخصوصاً اگر افزایشی ناگهانی داشته یا همراه تب و رنگ‌پریدگی باشد، کودک را به پزشک متخصص معرفی کنید.
راهکارهای عملی برای کاهش مواجهه و تقویت ریه
- برنامه‌ریزی رفت‌وآمد: زمان‌بندی خروج از منزل را طوری تنظیم کنید که از ساعات اوج ترافیک و وقت‌هایی که شاخص کیفیت هوا بد است (AQI بالا) پرهیز شود؛ مسیرهای کم‌ترافیک را انتخاب کنید.
- محیط داخلی امن: پنجره‌ها را در روزهای بسیار آلوده ببندید و در صورت امکان از تصفیه‌کننده هوای خانگی با فیلتر HEPA بهره ببرید؛ گیاهان خانگی به‌تنهایی برای حذف ذرات مؤثر نیستند اما فضا را دلپذیرتر می‌کنند.
اضافه بر این دو محور، توجه به این نکات به محافظت کمک می‌کند: استفاده از ماسک‌های استاندارد N95 یا معادل برای کودکان (در صورت امکان و تطابق با سن و ایمنی)، جلوگیری از فعالیت بدنی سنگین در فضای باز هنگام آلودگی، و اجتناب از گذاشتن کودک در معرض دود سیگار یا سوخت خانگی.
تغذیه و مراقبت حمایتی
رژیم غنی از میوه‌ها و سبزیجات رنگی که منابع آنتی‌اکسیدان و ویتامین C و E هستند، می‌تواند بار التهابی را کاهش دهد و مقاومت بافت‌های تنفسی را افزایش دهد. مصرف مایعات کافی، توجه به خواب مناسب و کنترل بیماری‌های زمینه‌ای مثل آسم یا حساسیت‌ها با دستور پزشک از دیگر گام‌های مهم است.
نقش والدین و مدارس
والدین و مربیان باید شاخص کیفیت هوا را رصد کنند، در روزهای آلوده از برگزاری فعالیت‌های ورزشی بیرون جلوگیری کنند و کودکانی که آسم یا سابقهٔ حساسیت تنفسی دارند را تحت نظارت بیشتری قرار دهند. آگاه‌سازی کودکان دربارهٔ عدم مواجههٔ طولانی با دود و آلودگی و آموزش نشانه‌های مشکل تنفسی به آنها نیز ساده اما مؤثر است.
پایان‌بندی: محافظت از ریهٔ کودک در شهری آلوده ترکیبی از پیشگیری محیطی، مراقبت پزشکی به‌موقع و تقویت وضعیت تغذیه‌ای است؛ با اقدام‌های منطقی و پیوسته می‌توان اثرات کوتاه‌مدت و بلندمدت آلودگی هوا را تا حد قابل توجهی کاهش داد.
عادله نیک‌نژاد
او فارغ‌التحصیل رشته روزنامه‌نگاری با گرایش رسانه‌های دیجیتال است. فعالیت حرفه‌ای خود را در سال ۱۳۹۸ با یک وبلاگ شخصی در حوزه بازی‌های ویدیویی و محتوای آنلاین آغاز کرد. وی پس از کسب تجربه، به عنوان نویسنده در مجلات و وب‌سایت‌های سرگرمی مشغول به کار شد و در حال حاضر، دبیر بخش اخبار و محتوای دیجیتال در یک سایت معتبر سرگرمی است.
