تابوت‌های فانتزی؛ روایت زندگی در آخرین بدرقه
در کشور آفریقایی غنا، مراسم تدفین شکلی متفاوت و خلاقانه دارد. مردگان در تابوت‌های فانتزی دفن می‌شوند؛ تابوت‌هایی چوبی که به شکل هواپیما، ماهی، بطری نوشابه، کفش یا حتی خودرو ساخته می‌شوند. این تابوت‌ها نه‌تنها وسیله‌ای برای خاکسپاری، بلکه اثری هنری و نمادین هستند که شخصیت، شغل یا آرزوهای متوفی را بازتاب می‌دهند.
ریشه‌های سنت تابوت‌های فانتزی
این سنت که در زبان محلی با نام abebuu adekai یا «جعبه‌های ضرب‌المثلی» شناخته می‌شود، از آیین‌های مردم «کا» در منطقه آکرا سرچشمه گرفته است. در گذشته، رؤسای قبایل بر تخت‌های چوبی زینتی حمل می‌شدند و گاه در همان تخت‌ها دفن می‌شدند. این پیوند میان تخت و تابوت، الهام‌بخش شکل‌گیری هنری شد که بعدها توسط صنعتگران محلی مانند «سث کین کوی» احیا و به مردم عادی نیز منتقل شد.
هنر روایتگری با چوب
کارگاه‌های محلی در مناطق تشی و نونگوآ هنوز هم با ابزارهای دستی، تابوت‌های فانتزی را می‌سازند. هر تابوت با حکاکی و رنگ‌آمیزی دقیق طراحی می‌شود تا داستانی شخصی را روایت کند:
- یک ماهی‌گیر ممکن است در تابوتی به شکل ماهی یا قایق دفن شود.
- یک کشاورز غلاف کاکائو را انتخاب می‌کند.
- یک آرایشگر ممکن است تابوتی شبیه ماشین اصلاح داشته باشد.
برخی نیز نماد آرزوهایشان را برمی‌گزینند؛ از خودروهای لوکس گرفته تا تلفن همراه یا حتی خانه‌ای که هرگز در زندگی نداشتند.
مراسم تدفین؛ جشن زندگی و باور به جاودانگی
برای مردم غنا، تشییع جنازه تنها مراسم سوگواری نیست، بلکه جشنی برای زندگی است. موسیقی، رقص و رنگ در این آیین حضوری پررنگ دارند. باور عمومی بر این است که مردگان نابود نمی‌شوند، بلکه به اجدادی تبدیل می‌شوند که بر زندگان اثر می‌گذارند. انتخاب یک تابوت فانتزی، نشانه احترام به متوفی و راهی برای جلب رضایت ارواح نیاکان است.
هزینه و ارزش اجتماعی تابوت‌های فانتزی
قیمت این تابوت‌ها بین ۳۰۰ تا ۱۰۰۰ دلار متغیر است؛ رقمی قابل‌توجه در کشوری که بسیاری از مردم درآمدی کمتر از سه دلار در روز دارند. با این حال، خانواده‌ها با کمک یکدیگر یا حمایت جامعه هزینه را تأمین می‌کنند. برای برخی، تابوت فانتزی آخرین کالای لوکس زندگی است و برای برخی دیگر، نمادی از عشق و احترام به عزیز از دست‌رفته.
از کارگاه‌های محلی تا موزه‌های جهانی
تابوت‌های فانتزی غنا از دهه ۱۹۸۰ به شهرت جهانی رسیدند. در سال ۱۹۸۹ این آثار در نمایشگاه Magiciens de la Terre در پاریس و سپس در موزه هنر مدرن نیویورک به نمایش گذاشته شدند. امروز این تابوت‌ها در بیش از ۲۰ کشور توسط موزه‌ها و کلکسیونرها نگهداری می‌شوند، اما همچنان ریشه‌های محلی خود را حفظ کرده‌اند و هر هفته در کارگاه‌های آکرا ساخته می‌شوند.
جمع‌بندی
سنت دفن مردگان در تابوت‌های فانتزی غنا بیش از نیم قرن است که ادامه دارد و نسل به نسل منتقل می‌شود. این تابوت‌ها تنها وسیله‌ای برای خاکسپاری نیستند، بلکه بیانیه‌ای فرهنگی و فلسفی‌اند: مرگ پایان نیست، بلکه ادامه سفری است که می‌توان آن را با رنگ، طنز و شکوه تجربه کرد. مردم غنا با این آیین پیام می‌دهند که همان‌گونه که زیستند، با غرور و داستانی ماندگار از دنیا خواهند رفت.
عادله نیک‌نژاد
او فارغ‌التحصیل رشته روزنامه‌نگاری با گرایش رسانه‌های دیجیتال است. فعالیت حرفه‌ای خود را در سال ۱۳۹۸ با یک وبلاگ شخصی در حوزه بازی‌های ویدیویی و محتوای آنلاین آغاز کرد. وی پس از کسب تجربه، به عنوان نویسنده در مجلات و وب‌سایت‌های سرگرمی مشغول به کار شد و در حال حاضر، دبیر بخش اخبار و محتوای دیجیتال در یک سایت معتبر سرگرمی است.
