چرا رژیم شیر و موز اینقدر پرطرفدار شده است؟
در دنیای پرهیاهوی کاهش وزن، “رژیم شیر و موز” اغلب به عنوان یک راهکار سریع و جذاب مطرح می‌شود. طرفداران این رژیم ادعا می‌کنند که می‌توان تنها در ۳ تا ۷ روز تا ۵ کیلوگرم وزن کم کرد. اما آیا این ادعا پشتوانه علمی دارد یا صرفاً یک ترند زودگذر و بی‌اساس است؟
این رژیم اولین بار توسط یک داروساز ژاپنی به نام Sumiko Watanabe در سال ۲۰۰۸ با نام “Morning Banana Diet” معرفی شد. امروزه با دسترسی به داده‌های علمی جدید، می‌توانیم با دیدگاه جامع‌تری به مزایا و معایب آن بپردازیم.
ترکیب شیر و موز: آیا زوجی ایده‌آل برای لاغری هستند؟
شیر و موز هر دو به تنهایی سرشار از مواد مغذی هستند:
- شیر: منبع غنی پروتئین (به ویژه کازئین و وی) و کلسیم است که برای سلامت استخوان‌ها و تنظیم متابولیسم ضروری است.
- موز: حاوی فیبرهای محلول مانند پکتین و نشاسته مقاوم است که می‌تواند به ایجاد احساس سیری طولانی‌مدت کمک کند.
زمانی که این دو ماده با هم مصرف می‌شوند، ترکیب پروتئین و فیبر می‌تواند سرعت تخلیه معده را کاهش داده و به کنترل اشتها یاری رساند. این همان اثری است که بسیاری از هواداران رژیم، آن را عامل اصلی کاهش وزن سریع می‌دانند.
اما آیا رژیم لاغری شیر و موز واقعاً مؤثر است؟
یک مطالعه منتشر شده در International Journal of Environmental Research and Public Health نشان داد که مصرف نشاسته مقاوم موز در بیماران دیابتی نوع ۲، باعث بهبود حساسیت به انسولین و کاهش وزن می‌شود. با این حال، این مطالعه به طور مستقیم بر رژیم شیر و موز تمرکز نداشته و صرفاً به فواید بالقوه موز نارس (که حاوی نشاسته مقاوم بیشتری است) برای متابولیسم اشاره می‌کند.
از سوی دیگر، رژیم شیر و موز بسیار محدودکننده است و تنها ۸۰۰ تا ۱۲۰۰ کالری در روز فراهم می‌کند. این کاهش شدید کالری، هرچند ممکن است به کاهش وزن سریع منجر شود، اما بخش عمده آن ناشی از از دست دادن آب بدن و گلیکوژن است، نه چربی‌های واقعی.
توصیه متخصصان تغذیه:
دکتر آندرینا دی آلمیدا، متخصص تغذیه بالینی، هشدار می‌دهد که این رژیم فاقد تعادل غذایی بوده و ممکن است باعث کمبود پروتئین، چربی‌های ضروری و ویتامین‌های محلول در چربی شود. او تأکید می‌کند که چنین رژیم‌های افراطی تنها باید به عنوان یک روش “سم‌زدایی کوتاه‌مدت” و نه یک راه‌حل دائمی برای کاهش وزن در نظر گرفته شوند.
مزایای رژیم لاغری شیر و موز: چرا برخی افراد آن را دوست دارند؟
رژیم شیر و موز به دلایلی در میان کسانی که به دنبال کاهش وزن سریع هستند، محبوبیت یافته است. بیایید این دلایل را دقیق‌تر بررسی کنیم:
- کاهش وزن سریع در مدت کوتاه: به دلیل محدودیت شدید کالری (حدود ۸۰۰ تا ۱۲۰۰ کالری در روز)، بدن وارد وضعیت کمبود کالری (Caloric Deficit) می‌شود. این وضعیت منجر به گزارش کاهش وزن چشمگیر (تا ۵ کیلوگرم) در مدت ۳ تا ۷ روز می‌گردد. نکته مهم: بیشتر این کاهش وزن ناشی از دفع آب و گلیکوژن عضلات است، نه چربی‌های انباشته‌شده.
- احساس سیری طولانی‌مدت: موز منبع خوبی از فیبرهای محلول مانند پکتین و نشاسته مقاوم است که سرعت تخلیه معده را کاهش داده و احساس سیری را طولانی‌تر می‌کند. پروتئین موجود در شیر نیز با تحریک هورمون‌های سیری مانند کوله‌سیستوکینین (CCK) و پپتید YY (PYY)، در کاهش اشتها نقش مؤثری دارد.
- بهبود خلق‌وخو و خواب: موز و شیر هر دو سرشار از تریپتوفان (Tryptophan) هستند؛ یک آمینواسید ضروری که پیش‌ساز سروتونین و ملاتونین (هورمون‌های شادی و خواب) است. مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۴ نشان داد که مصرف شیر و موز قبل از خواب می‌تواند کیفیت خواب و تنظیم هورمون‌های اشتها مانند گرلین (Ghrelin) و لپتین (Leptin) را بهبود بخشد.
- سادگی و هزینه پایین: این رژیم نیازی به تهیه غذاهای خاص یا گران‌قیمت ندارد. موز و شیر تقریباً در همه جا در دسترس هستند و هزینه کمی دارند.
معایب رژیم لاغری شیر و موز: چرا باید محتاط باشید؟
هرچند رژیم شیر و موز ممکن است در کوتاه‌مدت جذاب به نظر برسد، اما چالش‌ها و خطرات آن قابل چشم‌پوشی نیستند.
- کمبود مواد مغذی حیاتی: این رژیم تقریباً فاقد چربی‌های سالم (مانند اسیدهای چرب امگا ۳)، ویتامین‌های محلول در چربی (A، D، E و K) و مواد معدنی کلیدی مانند آهن و روی است. این کمبودها می‌توانند در بلندمدت منجر به کم‌خونی، ضعف سیستم ایمنی و مشکلات پوست و مو شوند.
- کاهش متابولیسم: کاهش شدید کالری دریافتی ممکن است بدن را وارد وضعیت “گرسنگی (Starvation Mode)” کند. این وضعیت با کاهش نرخ متابولیک پایه (BMR) همراه است و پس از پایان رژیم، احتمال بازگشت وزن (Yo-Yo Effect) را به شدت افزایش می‌دهد.
- عدم پایداری کاهش وزن: مطالعات نشان داده‌اند که رژیم‌های بسیار محدودکننده مانند رژیم شیر و موز اغلب با اثر یویو همراه هستند؛ به این معنی که پس از پایان رژیم، وزن فرد به سرعت بازمی‌گردد و حتی ممکن است بیشتر شود.
- عوارض گوارشی: مصرف بیش از حد موز و شیر در برخی افراد ممکن است باعث نفخ و گاز معده، اسهال یا یبوست و در افرادی که حساسیت دارند، عدم تحمل لاکتوز شود.
با توجه به مزایای کوتاه‌مدت در کنار معایب جدی و خطرات بلندمدت، توصیه می‌شود پیش از شروع هر رژیم غذایی محدودکننده‌ای، به ویژه رژیم شیر و موز، با یک متخصص تغذیه یا پزشک مشورت کنید.