پنجاه سال پیش، در تابستان سال ۱۳۵۴، دولت ایران اقدام به نرخگذاری رسمی برای انواع ساندویچ در سطح شهر تهران کرد؛ اقدامی که در آن زمان بخشی از سیاستهای کنترل قیمتها و تنظیم بازار محسوب میشد. این نرخنامه که در روزنامه اطلاعات مورخ ۱۰ مرداد ۱۳۵۴ منتشر شد، قیمت ساندویچها را بر اساس نوع و محل عرضه دستهبندی کرده بود.
در آن دوره، ساندویچها به دو گروه اصلی تقسیم میشدند: ساندویچهای لوکس که بیشتر در مناطق شمالی شهر مانند تجریش عرضه میشدند، و ساندویچهای معمولی که در مناطق جنوبی مانند شوش رایج بودند. تفاوت قیمت میان این دو نوع، علاوه بر کیفیت مواد اولیه، به موقعیت جغرافیایی و سطح درآمد ساکنان آن مناطق نیز مرتبط بود.
نکته قابل توجه در این نرخنامه، اندازه ساندویچها بود. قیمتهای اعلامشده مربوط به ساندویچهایی با نان نصفه بودند، و در صورتی که مشتری ساندویچ با نان کامل سفارش میداد، باید دو برابر نرخ مصوب پرداخت میکرد. این موضوع نشان میدهد که حتی در آن زمان نیز اندازه و حجم غذا نقش مهمی در تعیین قیمت داشت.
اگرچه نرخ دقیق هر نوع ساندویچ در این گزارش ذکر نشده، اما انتشار چنین نرخنامهای نشاندهنده اهمیت روزافزون غذاهای آماده و فستفود در سبک زندگی شهری آن دوران است. ساندویچ، که تا پیش از آن بیشتر در میان اقشار خاصی رایج بود، به تدریج جای خود را در میان عموم مردم باز کرد و تبدیل به یکی از خوراکیهای محبوب در تهران شد.
امروزه، مقایسه قیمتهای آن زمان با نرخهای فعلی، تصویری جالب از تغییرات اقتصادی، سبک زندگی و فرهنگ غذایی جامعه ایرانی ارائه میدهد. از ساندویچهای ارزانقیمت در شوش گرفته تا نمونههای لوکس در تجریش، این خوراکی ساده توانسته در طول نیم قرن، جایگاه خود را در سفرههای ایرانی حفظ کند و حتی گسترش دهد.
این نگاه تاریخی به قیمتگذاری ساندویچها، نهتنها یادآور روزگاری متفاوت در تهران است، بلکه نشان میدهد چگونه سیاستهای دولتی، فرهنگ مصرف و تحولات اجتماعی در کنار هم، مسیر رشد یک غذای خیابانی را رقم زدهاند.