نهر کرج که روزگاری «آب کرج» نام داشت، اصلی‌ترین منبع تأمین آب آشامیدنی و کشاورزی تهران قدیم بود. این جویبار در میانه قرن سیزدهم خورشیدی به دستور محمدشاه قاجار و با نظارت میرزا آقاسی حفر شد تا کمبود آب پایتخت را جبران کند و باغ‌ها، زمین‌های کشاورزی و مناطق مسکونی را سیراب نماید.
پس از پیمودن حدود ۴۰ کیلومتر از سرچشمه‌‌های رشته‌کوه البرز، جریان آزاد نهر تا سال ۱۳۴۷ ادامه داشت و هیچ مخزن یا سد مصنوعی مانع آن نمی‌شد. آب بی‌واسطه وارد محله‌های جلالیه (محل کنونی پارک لاله) می‌گردید و سپس به تصفیه‌خانه اولیه در حوالی خیابان دکتر فاطمی منتقل می‌شد. این مسیر نه‌تنها نقش استراتژیک در توسعه تهران داشت، بلکه محل تفریح و آب‌تنی مردم نیز به شمار می‌رفت.
برخی تهران‌شناسان خاطرات خود از نهر کرج را چنین به یاد می‌آورند: دکتر نصرالله حدادی تعریف می‌کند که سال ۱۳۴۰ هنگام بردن خواهر کوچکش به بیمارستان هزار تختخوابی (امام‌خمینی کنونی)، کنار بلوار کشاورز آب زلال نهر را می‌دید که در بستری طبیعی جریان داشت. مردم عصرها در آن خنکای دلپذیر قدم می‌زدند و شب‌های مهتابی کنار آن گردهم می‌آمدند. همچنین مرحوم بیژن ترقی در کتاب خاطراتش نوشته «رضا محجوبی» معروف به «رضا دیوونه» شبی ویولن نواختن در کنار نهر را برای جمعی از عاشقان هنر روایت کرده است.
در دوران اشغال ایران، نیروهای آمریکایی به دلیل فقدان شبکه مدرن آب‌رسانی از آب کرج بهره می‌بردند. تصاویر تاریخی مرحوم سیدمحمود پاکزاد، گله‌های گوسفند را در کناره‌های این جویبار نشان می‌دهد که حکایت از پاکی و فراوانی آب آن دارد.
امروزه تنها بخشی از آب نهر کرج در زیر بلوار کشاورز به صورت راکد جاری است و مسیر اصلی آن به کانال‌های فاضلاب شهری و فضای سبز تبدیل شده است. شهرداری منطقه ۶ با تدوین طرح‌هایی برای ایجاد آبنما و احیای بخشی از کانال، در پی بازگرداندن یاد و خاطره این شاهرگ زندگی‌بخش است. جمعی از معماران منظر شهری نیز پیشنهاد کرده‌اند مسیر قدیمی نهر را به یک پیاده‌راه فرهنگی ـ تفریحی با دوچرخه‌سواری، فضای سبز و تابلوهای اطلاع‌رسانی تاریخی بدل کنند.
در شرایط فعلی که مدیریت منابع آبی در پایتخت به یک اولویت حیاتی تبدیل شده است، بازخوانی تاریخ نهر کرج می‌تواند الهام‌بخش برنامه‌ریزی‌های آبی آینده باشد. احیای این میراث طبیعی نه تنها منظر شهری را به‌روزرسانی می‌کند، بلکه نمادی از پیوند گذشته و حال تهران و فرصتی برای یادآوری اهمیت استفاده هوشمندانه از منابع آب فراهم می‌آورد.
