تحقیقات جدید در حوزه سلامت زنان، پرده از عوامل پنهانی برداشته است که می‌توانند به طور جدی سلامت خواب و در نهایت کاهش باروری زنان را تحت تأثیر قرار دهند. دکتر مریم حسن‌زاده، دکترای بهداشت باروری و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی، در گفت‌وگویی تفصیلی، به نقش مخرب نور آبی ساطع شده از نمایشگرها و سبک زندگی کم‌تحرک در بروز اختلالات هورمونی و کاهش شانس بارداری اشاره کرده است. این یافته‌ها، هشداری جدی برای جامعه پزشکی و عموم مردم محسوب می‌شود تا با آگاهی از این عوامل، گامی مؤثر در جهت حفظ سلامت باروری زنان برداشته شود.
نور آبی و اختلال خواب؛ تهدیدی جدی برای باروری زنان
دکتر حسن‌زاده توضیح می‌دهد که نور آبی با طول موج‌های مشخصی که از صفحه‌نمایش گوشی‌های هوشمند، تبلت‌ها، لپ‌تاپ‌ها و تلویزیون‌های LED منتشر می‌شود، حساسیت چشم و بخش تنظیم‌کننده ساعت زیستی مغز را به شدت فعال می‌کند. این پدیده منجر به کاهش ترشح هورمون ملاتونین شده و زمان ترشح آن را به تأخیر می‌اندازد. ملاتونین که به "هورمون خواب" معروف است، نقش حیاتی در تنظیم چرخه شبانه‌روزی خواب و بیداری (ریتم سیرکادین) ایفا می‌کند. هرگونه اختلال خواب و برهم خوردن این چرخه، می‌تواند به طور غیرمستقیم بر تعادل هورمون‌های جنسی نظیر استروژن و پروژسترون اثر گذاشته و زمان تخمک‌گذاری و نظم سیکل قاعدگی را برهم زند که در نهایت می‌تواند به کاهش باروری زنان منجر شود. اگرچه شواهد قاطع درباره اثر مستقیم نور آبی بر هورمون‌های جنسی هنوز در حال بررسی است، اما تأثیر غیرمستقیم آن بر ریتم خواب و پیامدهای آن بر سلامت باروری زنان قابل انکار نیست.
کم تحرکی و سندرم تخمدان پلی‌کیستیک: چالشی برای سلامت باروری زنان
در بخش دیگری از سخنان خود، این متخصص بهداشت باروری به ارتباط میان کم‌تحرکی و سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) اشاره کرد. PCOS یک اختلال پیچیده متابولیک و هورمونی است که عوامل ژنتیکی، هورمونی و محیطی در ایجاد آن نقش دارند. دکتر حسن‌زاده تأکید کرد که کم‌تحرکی به تنهایی عامل ایجاد PCOS نیست، اما می‌تواند این سندرم را تشدید کرده و به مشکلات جدی‌تری در باروری زنان دامن بزند. ورزش منظم و حفظ وزن متعادل، از مهم‌ترین راهکارهای پیشگیری و کنترل این سندرم محسوب می‌شود.
علائم هشداردهنده سندرم تخمدان پلی‌کیستیک که نیاز به بررسی پزشکی دارند عبارتند از:
سیکل‌های قاعدگی نامنظم یا عدم وجود قاعدگی
پرمویی، آکنه مقاوم و افزایش وزن ناخواسته
ریزش مو با الگوی مردانه و مشکل در باردار شدن
احساس خستگی مزمن و تغییرات خلق‌وخو
شیفت‌های شبانه و دیر خوابیدن؛ پیامدهای جدی بر باروری زنان
سبک زندگی مدرن و فشارهای شغلی گاهی افراد را مجبور به کار در شیفت‌های شبانه یا خواب دیرهنگام می‌کند. دکتر حسن‌زاده هشدار داد که این الگوهای خواب نامنظم، ارتباط مستقیمی با اختلال در ریتم شبانه‌روزی بدن دارند. چنین اختلالی می‌تواند به افزایش چشمگیر اختلالات قاعدگی، تشدید درد قاعدگی و مهم‌تر از همه، کاهش شانس بارداری در زنان منجر شود. حفظ یک الگوی خواب منظم، برای عملکرد صحیح سیستم هورمونی و باروری حیاتی است و می‌تواند تأثیر بسزایی در سلامت باروری زنان داشته باشد.
راهکارهای عملی برای حفظ سلامت خواب و ارتقای باروری زنان
برای محافظت از سلامت هورمونی و باروری زنان و جلوگیری از اختلال خواب ناشی از نور آبی و پیامدهای کم تحرکی، دکتر حسن‌زاده توصیه‌های کاربردی زیر را ارائه کرده است:
کاهش مواجهه با نور آبی: حداقل یک تا دو ساعت قبل از خواب، استفاده از دستگاه‌های دارای صفحه‌نمایش (موبایل، تبلت، لپ‌تاپ) را به حداقل برسانید. در صورت لزوم، از حالت «کم‌نور» یا فیلتر نور آبی استفاده کنید. برای افرادی که مجبور به کار شبانه هستند، عینک‌های فیلترکننده نور آبی یا نرم‌افزارهای کاهش نور آبی می‌تواند کمک‌کننده باشد.
ایجاد محیط خواب مناسب: محیط خواب باید کاملاً تاریک و آرام باشد تا ترشح طبیعی ملاتونین تسهیل شود و کیفیت خواب بهبود یابد.
فعالیت بدنی منظم: حداقل ۱۵۰ دقیقه فعالیت بدنی متوسط در هفته (مانند پیاده‌روی سریع) را در برنامه روزانه خود بگنجانید. این کار به مدیریت وزن و کنترل اختلالات هورمونی از جمله سندرم تخمدان پلی‌کیستیک کمک شایانی می‌کند و نقش مهمی در سلامت باروری زنان دارد.
رعایت نظم خواب: تلاش برای خواب کافی و به موقع، نقش کلیدی در تنظیم چرخه قاعدگی و افزایش شانس بارداری دارد.
مراجعه به پزشک: در صورت مشاهده هرگونه اختلال خواب مزمن، تغییر در الگوی قاعدگی، یا بروز علائم هشداردهنده مربوط به مشکلات هورمونی، مراجعه فوری به پزشک متخصص و انجام آزمایش‌های هورمونی ضروری است تا از کاهش باروری زنان پیشگیری شود.
وزارت بهداشت نیز با تأکید بر اهمیت این مسائل، از زنان می‌خواهد که با جدی گرفتن این عوامل و رعایت توصیه‌های بهداشتی، گامی مؤثر در جهت حفظ سلامت باروری و بهبود کیفیت زندگی خود بردارند.
مطالب مرتبط
- فوق تخصص گوارش کودکان جزئیات مهمی درباره علائم و تشخیص بیماری‌های انگلی در کودکان ارائه کرد
- ابلاغ پروتکل ملی مداخلات مددکاری برای مقابله با رفتارهای خودآسیب‌رسان
- تکنیکی ساده که لجبازی کودکان را کاهش می‌دهد
- خوراکی‌هایی که واقعاً یبوست مزمن را برطرف می‌کنند
عادله نیک‌نژاد
او فارغ‌التحصیل رشته روزنامه‌نگاری با گرایش رسانه‌های دیجیتال است. فعالیت حرفه‌ای خود را در سال ۱۳۹۸ با یک وبلاگ شخصی در حوزه بازی‌های ویدیویی و محتوای آنلاین آغاز کرد. وی پس از کسب تجربه، به عنوان نویسنده در مجلات و وب‌سایت‌های سرگرمی مشغول به کار شد و در حال حاضر، دبیر بخش اخبار و محتوای دیجیتال در یک سایت معتبر سرگرمی است.