ژاپن با تکمیل یک سیستم پیشرفته رصد لرزه‌های زیردریایی، گامی حیاتی در مدیریت بحران‌های طبیعی برداشته است. این کشور توانسته شبکه‌ای هوشمند و بی‌سابقه از حسگرها و فیبرهای نوری را در کف اقیانوس آرام مستقر کند تا زلزله‌ها و سونامی‌ها را به‌صورت بلادرنگ شناسایی و اعلام هشدار کند.
شبکه‌ای عصبی در دل اقیانوس
این سامانه که به‌نوعی نقش “سیستم عصبی” زمین را ایفا می‌کند، از سه شبکه‌ی مستقل اما مرتبط با هم تشکیل شده است: S-net، DONET و N-net. جدیدترین عضو این مجموعه، یعنی N-net، در خرداد ماه سال جاری به بهره‌برداری رسید و قادر است تا ۲۰ ثانیه پیش از وقوع زلزله و تا ۲۰ دقیقه پیش از رسیدن سونامی هشدارهای لازم را صادر کند. این زمان حیاتی می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در جلوگیری از فجایع انسانی و زیرساختی داشته باشد؛ از توقف قطارهای تندرو تا تخلیه بندرگاه‌ها.
پاسخی به زلزله فاجعه‌بار فوکوشیما
ایجاد این سامانه به دنبال زلزله سهمگین سال ۲۰۱۱ صورت گرفت؛ زمین‌لرزه‌ای ۹ ریشتری که موجب سونامی عظیم و حادثه‌ی نیروگاه هسته‌ای فوکوشیما شد و جان بیش از ۲۰ هزار نفر را گرفت. در آن زمان، تجهیزات زمینی موجود نتوانستند شدت واقعی زلزله را ثبت کنند و هشدار سونامی نیز با تأخیر صادر شد.
نظارت جامع بر زون‌های فرورانش
ژاپن اکنون نخستین کشوری است که تمام زون‌های فرورانش پیرامونی‌اش را با حسگرهایی چون شتاب‌سنج، لرزه‌نگار و فشارسنج تحت پایش مستقیم و آنی قرار داده است. این داده‌ها از طریق کابل‌های زیردریایی به مراکز کنترل منتقل شده و امکان پیش‌بینی دقیق‌تر فعالیت‌های زمین‌ساختی را فراهم می‌کنند.
فراتر از هشدار؛ ابزار علمی برای شناخت گسل‌ها
هارولد توبین، استاد زلزله‌شناسی در دانشگاه واشنگتن، این سیستم را نه‌تنها ابزاری برای هشدار فوری بلکه بستری بی‌نظیر برای بررسی رفتار گسل‌ها می‌داند. او می‌گوید که حتی حرکت‌های آهسته و بدون لرزش که نشانه‌ای از زلزله‌های بزرگ آینده باشند، توسط این سامانه قابل تشخیص‌اند.
گام‌های مشابه در اروپا؛ عقب‌ماندگی آمریکا
در اروپا نیز پروژه‌ای مشابه در حال اجراست: دانشگاه کاردیف در ولز در حال توسعه سامانه‌ای صوتی به نام GREAT است که با بهره‌گیری از هوش مصنوعی، اطلاعات دریافتی از حسگرهای زیردریایی را تحلیل کرده و احتمال وقوع سونامی را با سرعت بالا ارزیابی می‌کند.
در سوی دیگر اقیانوس، وضعیت متفاوت است. در حالی که ژاپن به حدود ۶ هزار حسگر زمینی و دریایی مجهز است، گسل خطرناک کاسکادیا در آمریکا تنها تحت نظارت سه حسگر زیر دریا و یک کابل قرار دارد. با توجه به احتمال وقوع زمین‌لرزه‌ای با شدت ۹ ریشتر در این منطقه، کارشناسان هشدار می‌دهند که حتی یک دقیقه هشدار زودتر می‌تواند از فاجعه‌ای هم‌سطح فوکوشیما جلوگیری کند.