در مواجهه با روند نزولی نرخ باروری و کاهش چشمگیر شاخصهای جمعیتی در سالیان اخیر، دولت جمهوری اسلامی ایران طرح "کارت امید مادر" را به منظور حمایت همهجانبه از مادران و تشویق فرزندآوری، از ابتدای سال ۱۴۰۵ به اجرا درمیآورد. این اقدام که با هدف جبران بخشی از هزینههای سنگین دوران اولیه تولد و رشد کودک صورت میگیرد، در پی تأکید کارشناسان بر لزوم گسترش مشوقهای جمعیتی به فرزندان اول و دوم، و همچنین دغدغههای مربوط به افزایش ناگهانی قیمت ملزومات نوزاد طراحی شده است.
چالش جمعیتی ایران و ضرورت بازنگری در سیاستهای فرزندآوری
طی دهه گذشته، ایران با کاهشی مستمر در نرخ ازدواج و تعداد تولدها روبهرو بوده است. آمارها نشان میدهد نرخ باروری کلی کشور به ۱.۴۴ فرزند رسیده که به مراتب پایینتر از سطح جایگزینی جمعیت (حدود ۲.۱ فرزند به ازای هر زن) است. کارشناسان هشدار میدهند تداوم این روند، آیندهای با چالشهای جدی جمعیتی از جمله کاهش نیروی کار جوان، افزایش سهم سالمندان، و فشار مضاعف بر نظامهای رفاهی، سلامت و اقتصادی کشور را رقم خواهد زد.
یکی از عمدهترین گلایههای زوجهای جوان، ناکافی بودن حمایتهای دولتی برای والدین، بهویژه مادران دارای فرزند است. قانون "حمایت از خانواده و جوانی جمعیت" عمدتاً مشوقهایی را برای فرزند سوم به بعد در نظر گرفته است. این در حالی است که بر اساس آمارهای رسمی سال ۱۴۰۳، حدود ۷۳ درصد از متولدین، فرزندان اول و دوم هستند و تنها ۲۷ درصد به فرزند سوم و بیشتر اختصاص دارند. دکتر مرضیه وحید دستجردی، دبیر ستاد ملی جمعیت، با اشاره به این آمارها، تأکید کرده است که تجربه جهانی نیز نشان میدهد سرمایهگذاری صرف بر فرزندان سوم و بیشتر، در شرایطی که نرخ باروری به زیر ۱.۵ رسیده باشد، تأثیر محسوسی بر رشد جمعیت نخواهد داشت. این وضعیت لزوم تغییر رویکرد و تعمیم حمایتها به همه فرزندان را دوچندان میکند.
معرفی کارت امید مادر: پاسخی به نیازهای اقتصادی خانوادهها
در چنین شرایطی، دبیر ستاد ملی جمعیت از تدوین و اجرای طرح "کارت امید مادر" خبر داده است. این کارت به عنوان یک برنامه حمایتی هدفمند، قرار است مرهمی بر دغدغههای اقتصادی مادران و خانوادهها باشد. یکی از دلایل اصلی تسریع در طراحی این کارت، جهش ناگهانی قیمت ملزومات اولیه نوزاد از جمله پوشک در سال ۱۴۰۴ بود که در پی حذف ارز ترجیحی و آزادسازی نرخگذاری، قیمتها را به شدت افزایش داد و فشار مالی زیادی را به خانوادهها وارد آورد.
[
]
جزئیات و نحوه اجرای کارت امید مادر از سال ۱۴۰۵
طرح کارت امید مادر با تأیید رئیسجمهور، از تاریخ ۱/۱/۱۴۰۵ (۲۰ مارس ۲۰۲۶) به مرحله اجرا درخواهد آمد.
میزان حمایت: این کارت به مدت ۲۴ ماه متوالی، هر ماه به مبلغ ۲ میلیون تومان شارژ میشود.
جامعیت طرح: کارت امید مادر برای تمامی مادران در سراسر کشور و برای همه فرزندان، صرفنظر از رتبه تولد (اول، دوم، سوم و…) در نظر گرفته شده است تا عدالت در توزیع حمایتها برقرار شود.
مادرمحور بودن: این کارت به نام مادر صادر میشود. این رویکرد به دلیل نقش محوری مادر در دوران بارداری، زایمان، شیردهی و مراقبتهای حیاتی ۳۰ ماهه از نوزاد اتخاذ شده و به نوعی ارزش و سختیهای مادران را به رسمیت میشناسد. این سیاست، برخلاف کمکهای سنتی که اغلب به سرپرست خانوار پرداخت میشود، این اطمینان را میدهد که بودجه مستقیماً صرف نیازهای کودک شود.
اهمیت دوران طلایی دو سال اول زندگی کودک
دبیر ستاد ملی جمعیت با تأکید بر اهمیت دو سال اول زندگی کودک، این دوره را حیاتیترین مرحله رشد میداند. ۸۰ درصد رشد هوشی، شناختی، رفتاری، زبانی و حرکتی کودک در این بازه زمانی شکل میگیرد. حمایت همهجانبه از کودک در این دو سال، از نظر تغذیه، عاطفه و امنیت روانی، منجر به شکلگیری شخصیتی سالمتر در آینده شده و بسیاری از هزینههای تربیتی و آموزشی آتی را نیز کاهش خواهد داد. بنابراین، تمرکز این کارت بر دو سال ابتدایی زندگی کودک، رویکردی علمی و آیندهنگرانه محسوب میشود.
رویکرد علمی و مطالبه عمومی برای حمایت گستردهتر
نتایج پیمایش ملی ارزشها و نگرشهای ایرانیان نشان میدهد که ۷۵ درصد جوانان، مسائل اقتصادی و بهبود وضعیت معیشتی را مهمترین عامل مؤثر بر فرزندآوری میدانند. در کنار آن، حدود ۳۵ درصد به تسهیلات و حمایتهای دولتی و ۳۰ درصد به حمایتهای خانوادگی و شغلی اشاره کردهاند. این آمارها، تأثیر عمیق عوامل اقتصادی بر تصمیمگیری خانوادهها برای فرزندآوری را تأیید میکند.
با در نظر گرفتن این حقایق، ستاد ملی جمعیت تأکید دارد که باید با نگاهی علمی و منطقی، راهحلهای چندوجهی برای مسئله چندوجهی جمعیت اندیشید که شامل ابعاد فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی میشود. اجرای کارت امید مادر، گامی عملی در راستای این رویکرد علمی و پاسخگویی به مطالبه عمومی برای حمایت از همه خانوادهها است. فرصت باقیمانده تا بسته شدن پنجره جمعیتی ایران در سال ۱۴۲۵، زمان مغتنمی است که باید با تدابیر مؤثر و همهجانبه، از آن برای تضمین آینده جمعیتی کشور بهرهبرداری کرد.
مطالب مرتبط
- چای سبز؛ راهکاری طبیعی و قدرتمند برای کنترل چربی خون و محافظت از سلامت قلب
- آلودگی هوا جان نوزادان را به خطر میاندازد؛ ابعاد نگرانکننده یک تحقیق جدید
- صبحانه؛ وعدهای حیاتی که میتواند سلامت قلب شما را به خطر اندازد
- چای سبز؛ راهکاری طبیعی و قدرتمند برای کنترل چربی خون و محافظت از سلامت قلب
عادله نیکنژاد
او فارغالتحصیل رشته روزنامهنگاری با گرایش رسانههای دیجیتال است. فعالیت حرفهای خود را در سال ۱۳۹۸ با یک وبلاگ شخصی در حوزه بازیهای ویدیویی و محتوای آنلاین آغاز کرد. وی پس از کسب تجربه، به عنوان نویسنده در مجلات و وبسایتهای سرگرمی مشغول به کار شد و در حال حاضر، دبیر بخش اخبار و محتوای دیجیتال در یک سایت معتبر سرگرمی است.