رئیس سازمان امور اجتماعی کشور با اشاره به روندهای نوظهور در شاخص‌های اجتماعی هشدار داد که طلاق و اعتیاد در حال تبدیل شدن به تهدیدی بنیادین برای ترکیب جمعیتی و آینده خانواده‌ها هستند. او افزود ضعف در پایش و نبود داده‌های به‌روز باعث شده واکنش‌های سیاست‌گذاری کند و اقدامات پیشگیرانه به‌موقع انجام نشود.
وضعیت رصد آسیب‌های اجتماعی و تصمیم تازه
بطحایی تأکید کرد مشکل اساسی سامانه‌های متولی، نبود «داده‌های آنی و یکپارچه» است؛ لذا شورای اجتماعی کشور کلیات «نظام ملی رصد آسیب‌های اجتماعی» را تصویب کرده تا دستگاه‌ها ملزم به ارسال منظم داده به مرکز رصد شوند. هدف این اقدام، تبدیل رصد از شکل توصیفی و مقطعی به فرایندی عملیاتی و سیاست‌محور است تا تصمیم‌گیران بر پایه شواهد به‌روز عمل کنند.
روندهای فعلی؛ کدام آسیب‌ها افزایش دارد؟
بر پایه سخنان رئیس سازمان، در برخی شاخص‌ها مانند نزاع‌های جمعی و فرار بانوان از خانه بهبودی یا ثبات مشاهده می‌شود، اما مقوله‌های کلیدی «اعتیاد» و «طلاق» روند افزایشی دارند. وی گفت پیش‌تر نرخ طلاق ایران به‌طوری چشمگیر پایین‌تر از میانگین جهانی بود، اما اکنون به آن نزدیک شده‌ایم که زنگ خطری برای سلامت خانواده و سیاست‌های جمعیتی به حساب می‌آید.
چرا طلاق و اعتیاد تهدید جمعیتی‌اند
افزایش طلاق و اعتیاد نه‌فقط یک مسئله اجتماعی مستقل، بلکه پیامدهایی مستقیم بر باروری، پایداری خانوارها، و هزینه‌های کلان سلامت عمومی دارد. خانواده‌های دچار فروپاشی معمولاً در تصمیم‌گیری درباره فرزندآوری محتاط‌تر عمل می‌کنند و نظام حمایتی و رفاهی را تحت فشار می‌گذارند؛ از این‌رو این دو شاخص می‌توانند در بلندمدت نرخ رشد جمعیت و ترکیب سنی کشور را تغییر دهند.
راهکارهای پیشنهاد شده و اولویت‌های عملیاتی
- تقویت نظام ملی رصد با تضمین ارسال داده‌های مستمر از سوی وزارتخانه‌ها و دانشگاه‌های علوم انسانی؛
- توسعه برنامه‌های پیشگیری و مداخله زودهنگام برای کاهش اعتیاد و ارتقای مهارت‌های زندگی زوج‌ها؛
- تدوین بسته‌های حمایتی اقتصادی و مشاوره‌ای برای خانواده‌های در معرض طلاق تا از شدت فروپاشی کاسته شود.
اجرای این بسته‌ها مستلزم هماهنگی بین بخشی، افزایش سرمایه‌گذاری در خدمات اجتماعی و آموزش حرفه‌ای مشاوران خانواده و مراکز بازتوانی اعتیاد است.
جمع‌بندی
مسئله طلاق و اعتیاد اکنون از سطوح فردی فراتر رفته و به یک چالش ساختاری جمعیتی تبدیل شده است. نداشتن داده‌های به‌روز، تصمیم‌سازی واکنشی را تشدید می‌کند؛ بنابراین پیاده‌سازی نظام رصد ملی، تمرکز بر پیشگیری و حمایت اجتماعی هدفمند، و تخصیص منابع برای برنامه‌های اصلاحی باید در رأس اقدامات قرار گیرد تا از تبدیل این روندها به بحران جمعیتی جلوگیری شود.
عادله نیک‌نژاد
او فارغ‌التحصیل رشته روزنامه‌نگاری با گرایش رسانه‌های دیجیتال است. فعالیت حرفه‌ای خود را در سال ۱۳۹۸ با یک وبلاگ شخصی در حوزه بازی‌های ویدیویی و محتوای آنلاین آغاز کرد. وی پس از کسب تجربه، به عنوان نویسنده در مجلات و وب‌سایت‌های سرگرمی مشغول به کار شد و در حال حاضر، دبیر بخش اخبار و محتوای دیجیتال در یک سایت معتبر سرگرمی است.
