کشف شگفت‌انگیز درباره شنوایی ماهی‌ها
پژوهشگران دانشگاه کالیفرنیا، برکلی، با بررسی فسیلی ۶۷ میلیون‌ساله به یافته‌ای تازه درباره تکامل شنوایی ماهی‌ها دست یافتند. آن‌ها دریافتند که ماهی‌های اوتوفیزان (Otophysan) سیستم حساس شنوایی موسوم به «دستگاه وبر» را پیش از ورود به آب‌های شیرین و در اقیانوس‌ها توسعه داده بودند؛ موضوعی که باورهای پیشین درباره منشأ این توانایی را تغییر می‌دهد.
گوش انسان‌مانند در ماهی‌های باستانی
بر اساس این پژوهش، برخی ماهی‌های دریایی هنگام مهاجرت به آب شیرین ساختار شنوایی پیچیده‌تری پیدا کردند که شامل استخوان‌هایی شبیه به استخوان‌های گوش میانی انسان بود. امروزه حدود دوسوم ماهی‌های آب شیرین از دستگاه وبر استفاده می‌کنند؛ سیستمی که امکان شنیدن صداهایی تا حدود ۱۵ هزار هرتز را فراهم می‌سازد. این گروه شامل بیش از ۱۰ هزار گونه از جمله گربه‌ماهی‌ها و گورخرماهی‌ها است.
بازنویسی تاریخچه تکامل ماهیان آب شیرین
پیش‌تر تصور می‌شد اوتوفیزان‌ها حدود ۱۸۰ میلیون سال پیش وارد آب شیرین شده‌اند. اما پژوهش تازه دکتر خوان لیو نشان می‌دهد این مهاجرت در حدود ۱۵۴ میلیون سال پیش و در دوره ژوراسیک پسین رخ داده است؛ زمانی که قاره‌ها از هم جدا و اقیانوس‌های مدرن شکل می‌گرفتند. بر اساس داده‌های ژنتیکی و فسیلی، اجداد این ماهی‌ها ابتدا در دریا زندگی می‌کردند و سپس در دو مرحله جداگانه به آب شیرین بازگشتند:
- شاخه‌ای که منجر به شکل‌گیری گربه‌ماهی‌ها و اره‌ماهی‌ها شد.
- شاخه‌ای دیگر که منشأ کپورها، گورخرماهی‌ها و بسیاری از ماهیان رودخانه‌ای امروزی است.
فسیلی کوچک با اطلاعاتی بزرگ
فسیل تازه کشف‌شده با نام Acronichthys maccagnoi در آلبرتای کانادا یافت شده و تنها پنج سانتی‌متر طول دارد. این فسیل قدیمی‌ترین نمونه اوتوفیزان در آمریکای شمالی است و قدمت آن به حدود ۶۷ میلیون سال پیش، درست پیش از انقراض دایناسورها، بازمی‌گردد. بررسی‌های سه‌بعدی نشان داد این ماهی باستانی شنوایی‌ای مشابه گورخرماهی امروزی داشته است، با حساسیتی اندک کمتر اما در محدوده فرکانسی ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ هرتز.
نگاهی تازه به تکامل و تنوع گونه‌ها
نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که ورودهای مکرر ماهیان به زیستگاه‌های جدید، همراه با نوآوری‌هایی مانند شنوایی حساس‌تر، جهش‌هایی در تنوع گونه‌ها ایجاد کرده است. دکتر مایکل نیوبری، از نویسندگان این تحقیق، تأکید می‌کند: «مدت‌ها تصور می‌کردیم اوتوفیزان‌ها منشأ آب شیرین دارند، اما اکنون می‌دانیم که ریشه آن‌ها دریایی بوده است. این تصویر تازه از تکامل، منطقی‌تر و کامل‌تر به نظر می‌رسد.»
جمع‌بندی
کشف ماهی باستانی با شنوایی شبیه انسان نه‌تنها تاریخچه تکامل ماهیان آب شیرین را بازنویسی می‌کند، بلکه نشان می‌دهد نوآوری‌های زیستی مانند شنوایی پیشرفته چگونه می‌تواند به تنوع خیره‌کننده گونه‌ها در زیست‌بوم‌های امروزی منجر شود. این یافته‌ها بار دیگر اهمیت فسیل‌های کوچک را در روشن کردن رازهای بزرگ تکامل حیات آشکار می‌سازد.
عادله نیک‌نژاد
او فارغ‌التحصیل رشته روزنامه‌نگاری با گرایش رسانه‌های دیجیتال است. فعالیت حرفه‌ای خود را در سال ۱۳۹۸ با یک وبلاگ شخصی در حوزه بازی‌های ویدیویی و محتوای آنلاین آغاز کرد. وی پس از کسب تجربه، به عنوان نویسنده در مجلات و وب‌سایت‌های سرگرمی مشغول به کار شد و در حال حاضر، دبیر بخش اخبار و محتوای دیجیتال در یک سایت معتبر سرگرمی است.
