باستان‌شناسان در صخره‌های مرکزی ایران به نقش برجسته‌ای دست یافته‌اند که موجودی نیمه‌انسان و نیمه‌مانتیس را به تصویر می‌کشد. این کشف که به «مرد مانتیس نشسته» شهرت یافته، یکی از شگفت‌انگیزترین نمونه‌های هنر صخره‌ای در جهان به شمار می‌رود و پرسش‌های تازه‌ای درباره باورها و نمادهای انسان‌های پیشاتاریخی مطرح کرده است.
موجودی میان انسان و حشره در دل کوه‌های ایران
این نقش برجسته کوچک تنها حدود پنج اینچ ارتفاع دارد، اما جزئیات آن حیرت‌انگیز است: اندام‌های کشیده، چشمانی برآمده و سری نوک‌تیز که شباهت زیادی به گونه بومی مانتیس Empusa دارد. در عین حال، حالت ایستادن و بازوهای خمیده آن یادآور نقوش انسانی است. ترکیب این ویژگی‌ها باعث شده تا پژوهشگران آن را نمونه‌ای بی‌نظیر از هیبرید انسان-حشره بدانند.
چرا مرد مانتیس نشسته اهمیت دارد؟
تصاویر انسان و حیوانات در نگاره‌های باستانی رایج است، اما ترکیب انسان با حشره‌ای چون مانتیس بسیار نادر است. بررسی‌های مشترک با حشره‌شناسان نشان داده که هنرمند پیشاتاریخی با ویژگی‌های دقیق این حشره آشنایی داشته است. همین امر احتمال می‌دهد که مانتیس در فرهنگ آن زمان نمادی ویژه، شاید مرتبط با روح، تغییر یا آیین‌های معنوی بوده باشد.
رازهای ۴۰ هزار ساله در دل سنگ‌ها
تعیین قدمت این نگاره به دلیل محدودیت‌های بین‌المللی در آزمایش رادیوکربن دشوار بود. با این حال، مقایسه با نقوش مشابه در منطقه نشان می‌دهد که سن آن بین ۴۰۰۰ تا ۴۰۰۰۰ سال تخمین زده می‌شود. حتی در کمترین برآورد، این اثر یکی از قدیمی‌ترین تصاویر حشره‌مانند در تاریخ هنر انسانی محسوب می‌شود.
فرضیه‌های باستان‌شناسان درباره نگاره
پژوهشگران معتقدند علاقه انسان‌های پیشاتاریخی به رفتار و ظاهر غیرمعمول مانتیس‌ها می‌تواند دلیل خلق این تصویر باشد. برخی فرضیه‌ها حتی احتمال می‌دهند که هنرمند تحت تأثیر گیاهان روان‌گردان چنین تصویری را حک کرده باشد.
جایگاه مرد مانتیس نشسته در هنر صخره‌ای ایران
این نگاره بخشی از مجموعه‌ای بزرگ از نقوش زومورفیک در کوه‌های استان مرکزی ایران است که به باور محققان توسط گروه‌های کوچ‌نشین خلق شده‌اند. این نقوش بازتابی از حیوانات، داستان‌ها و چشم‌اندازهای معنوی آن جوامع هستند. «مرد مانتیس نشسته» اما در هیچ دسته‌بندی مشخصی نمی‌گنجد و همین رازآلود بودن، جذابیت آن را دوچندان کرده است.
عادله نیک‌نژاد
او فارغ‌التحصیل رشته روزنامه‌نگاری با گرایش رسانه‌های دیجیتال است. فعالیت حرفه‌ای خود را در سال ۱۳۹۸ با یک وبلاگ شخصی در حوزه بازی‌های ویدیویی و محتوای آنلاین آغاز کرد. وی پس از کسب تجربه، به عنوان نویسنده در مجلات و وب‌سایت‌های سرگرمی مشغول به کار شد و در حال حاضر، دبیر بخش اخبار و محتوای دیجیتال در یک سایت معتبر سرگرمی است.
