۳۴ سال پیش که جراحی پیوند کبد در شیراز آغاز شد، عمده بیماران فهرست انتظار را مبتلایان هپاتیت B تشکیل می‌دادند. امروز اما کبد چرب—چه متابولیک و چه الکلی—به اصلی‌ترین نیازمند پیوند بدل شده و دلیلش سبک زندگی نامناسب، چاقی، دیابت، چربی خون کنترل‌نشده و مصرف الکل است.
شدت بالای عوارض و کمبود عضو
دکتر کامران باقری لنکرانی، وزیر اسبق بهداشت و متخصص گوارش، می‌گوید ۱۰ سال اول ابتلا به کبد چرب بیش از همه خطر بیماری‌های قلبی–عروقی را افزایش می‌دهد. پس از گذشت یک دهه، حدود ۱ تا ۲ درصد بیماران به دلیل نارسایی یا سرطان کبد به پیوند نیاز پیدا می‌کنند. در شیراز هم ۱۰۰۰ پرونده فعال نیازمند پیوند وجود دارد اما در بهترین شرایط فقط ۶۵۰ کبد تأمین می‌شود که بسیاری از بیماران شانس دریافت آن را از دست می‌دهند.
عوامل خطر
- رژیم غذایی پرقند و پرچربی: نوشابه و شیرینی‌های صنعتی، مصرف قند و شکر را ۳ تا ۴ برابر خطر ابتلا می‌کنند.
- کم‌تحرکی و چاقی: تجمع چربی در کبدِ افراد دارای اضافه‌وزن یا دیابت نوع ۲ شایع‌تر است.
- الکل حتی به میزان کم: در مبتلایان به کبد چرب متابولیک، مصرف اندک الکل هم می‌تواند به‌سرعت عوارض جدی ایجاد کند.
تشخیص زودهنگام و پیشگیری
تشخیص اولیه با سونوگرافی و آزمایش‌های ساده خونی ممکن است. روش‌های غیرتهاجمی مانند فیبرو اسکن (FibroScan) هم کمک می‌کنند پیش از بروز آسیب شدید، مداخلات درمانی و اصلاح سبک زندگی آغاز شود.
راهکارهای کاهش شیوع
- اصلاح رژیم غذایی: افزایش مصرف حبوبات، سبزیجات و غلات کامل به‌جای مواد پرقند و فراوری‌شده
- فعالیت بدنی منظم: حداقل ۱۵۰ دقیقه ورزش متوسط در هفته برای کاهش چربی کبد و بهبود حساسیت انسولین
تکیه بر تغییر رفتارهای روزمره، همراه با برنامه‌های ملی غربالگری و آموزش‌های عمومی، کلید شکست اپیدمی کبد چرب در کشور است. بدون این اقدامات، تقاضا برای پیوند کبد همچنان افزایش می‌یابد و بسیاری از بیماران از تأمین عضو سالم محروم خواهند ماند.
