در دنیای پزشکی مدرن، پیشرفت‌ها هر روزه مرزهای جدیدی را می‌شکنند و امید را برای بازگشت سلامت و کیفیت زندگی به ارمغان می‌آورند. یکی از این دستاوردهای چشمگیر، عمل پیوند قرنیه است که برخلاف تصور رایج، محدودیت سنی ندارد و می‌تواند بینایی را حتی به بیماران سالخورده بازگرداند. سالانه هزاران نفر در ایران به لطف این جراحی حیاتی، از تاریکی رهایی یافته و دنیای اطراف خود را با وضوح بیشتری می‌بینند. این خبر مسرت‌بخش که از سوی جراحان متخصص چشم اعلام شده، نویدبخش آینده‌ای روشن برای افراد مبتلا به مشکلات شدید قرنیه است.
ضرورت پیوند قرنیه: چه زمانی بینایی نیازمند بازگشت است؟
قرنیه، بافت شفاف و گنبدی‌شکل جلوی چشم است که وظیفه اصلی آن تمرکز نور بر روی شبکیه و محافظت از ساختارهای داخلی چشم است. هرگونه آسیب به شفافیت یا شکل طبیعی این بخش حیاتی، می‌تواند منجر به کاهش شدید بینایی و حتی نابینایی شود. پیوند قرنیه زمانی به یک ضرورت پزشکی تبدیل می‌شود که دیگر درمان‌های رایج مانند عینک، لنز درمانی یا سایر جراحی‌ها قادر به بازگرداندن بینایی مؤثر نباشند یا خطر نابینایی قریب‌الوقوع باشد.
دلایل متعددی برای آسیب دیدن قرنیه و نیاز به پیوند قرنیه وجود دارد، از جمله:
بیماری‌های ژنتیکی و ارثی قرنیه، مانند کراتوکونوس پیشرفته (قوز قرنیه) که در آن قرنیه به تدریج نازک شده و شکل مخروطی به خود می‌گیرد.
عفونت‌های شدید و مقاوم به درمان قرنیه که باعث زخم و کدورت می‌شوند.
صدمات و آسیب‌های فیزیکی شدید به چشم ناشی از سوانح یا سوختگی‌ها.
عارضه‌های ناشی از بیماری‌های التهابی مزمن یا خودایمنی که بافت قرنیه را تخریب می‌کنند.
عوارض ناشی از جراحی‌های قبلی چشم که به قرنیه آسیب رسانده‌اند.
پیوند قرنیه بدون محدودیت سنی؛ فرصتی برای ۹۰ ساله‌ها
دکتر فرهاد نجات، جراح و متخصص چشم، با تأکید بر اینکه پیوند قرنیه هیچ محدودیت سنی ندارد، اظهار داشت: «برخلاف تصور عمومی، این عمل حتی در بیماران ۹۰ ساله نیز قابل انجام است و نتایج موفقیت‌آمیزی به همراه دارد.» وی افزود: «اهمیت تشخیص به‌موقع بیماری‌های قرنیه، به‌ویژه قوز قرنیه، بسیار بالاست. در مراحل اولیه، می‌توان با روش‌هایی مانند کراس‌لینکینگ (Cross-linking) و بدون نیاز به بیهوشی کامل، جلوی پیشرفت بیماری را گرفت. اگر فرد در سنین نوجوانی است و قوز قرنیه پیشرفت نکرده، حتی با یک عینک ساده نیز می‌توان مشکل را کنترل کرد. اما در موارد شدید و پیشرفته، زمانی که هیچ روش درمانی دیگری پاسخگو نیست و عینک یا لنز نیز مؤثر نیستند، پیوند قرنیه آخرین و مؤثرترین راه برای بازگرداندن بینایی و بهبود کیفیت زندگی بیمار است.» این رویکرد گام‌به‌گام درمانی، تضمین می‌کند که بیمار تنها در صورت لزوم، تحت این جراحی بزرگ قرار گیرد.
فرایند جراحی و مراقبت‌های پس از پیوند قرنیه
در عمل پیوند قرنیه، بافت آسیب‌دیده قرنیه بیمار با قرنیه سالم اهداکننده‌ای که فوت شده است، جایگزین می‌شود. دکتر نجات به جزئیات این جراحی اشاره کرد و گفت: «این عمل معمولاً با حدود ۲۴ بخیه ظریف انجام می‌شود که باید برای مدت طولانی، گاهی تا دو سال، در جای خود باقی بمانند. مراقبت‌های پس از جراحی از اهمیت حیاتی برخوردار است؛ بیمار باید به شدت از چشم خود محافظت کند، از مالیدن، ضربه خوردن یا اعمال فشار بر چشم جداً خودداری کند تا از پاره شدن بخیه‌ها و بروز عوارض جلوگیری شود.» اگرچه این جراحی تضمین ۱۰۰ درصدی ندارد، اما برای بیمارانی که پیش از آن دید بسیار ضعیفی داشته‌اند، بازگشت حتی بخشی از بینایی، رضایت بالایی را به همراه دارد و زندگی روزمره آن‌ها را دگرگون می‌سازد.
ایران پیشتاز در پیوند قرنیه منطقه: آماری که امید می‌بخشد
ایران در زمینه پیوند قرنیه نه تنها در منطقه پیشتاز است، بلکه از نظر کیفیت نیز جایگاه جهانی برجسته‌ای دارد. دکتر امید قبادی، نایب‌رئیس انجمن اهدای عضو ایرانیان، اعلام کرد که سالانه حدود ۸ هزار پیوند قرنیه در کشور انجام می‌شود. وی با اشاره به اینکه اولویت پیوند اعضا در ایران به ترتیب کلیه، کبد، قلب و ریه و سپس لوزالمعده و روده است، تأکید کرد که اهدای چشم، عمدتاً شامل اهدای قرنیه است و نقش کلیدی در حفظ بینایی هزاران نفر دارد. این آمار نشان‌دهنده توانمندی بالای کادر پزشکی و سیستم سلامت کشور در ارائه خدمات تخصصی چشم‌پزشکی است.
اهدای قرنیه: از مرگ مغزی تا نجات بینایی
یکی از نکات منحصربه‌فرد در اهدای قرنیه، تفاوت آن با اهدای سایر اعضا است. برخلاف اعضایی مانند قلب و کبد که حتماً باید از فرد دچار مرگ مغزی برداشته شوند، بافت قرنیه را می‌توان تا ۲۴ ساعت پس از فوت فرد (حتی در افراد غیرمرگ مغزی) برداشت کرد. این بافت سپس می‌تواند برای ۷ تا ۱۰ روز نگهداری شود تا به گیرنده مناسب پیوند قرنیه منتقل شود.
دکتر قبادی توضیح داد که پس از کسب رضایت از بستگان فرد متوفی یا رضایت قبلی خود فرد، بافت قرنیه به دقت از نظر هرگونه بیماری عفونی، مزمن داخلی یا چشمی بررسی می‌شود تا از سلامت کامل آن اطمینان حاصل گردد. این فرآیند دقیق، تضمین‌کننده موفقیت هرچه بیشتر عمل پیوند قرنیه و ایمنی گیرنده است و امید را به چشمانی که سال‌ها از نور محروم بوده‌اند، بازمی‌گرداند.
مطالب مرتبط
- استرس بارداری و رویش زودهنگام دندان نوزاد: هشداری تازه برای سلامت آینده کودکان
- علم پزشکی بر ضرورت انجام پنج آزمایش حیاتی در ۴۰ سالگی تاکید می‌کند
- راز بی‌اثری مکمل منیزیم در بدن فاش شد: چگونه جذب این ماده حیاتی را افزایش دهیم؟
- مصرف پرتقال در فصل سرما راهی طبیعی برای تقویت سیستم ایمنی و حفظ سلامت کلی بدن است
عادله نیک‌نژاد
او فارغ‌التحصیل رشته روزنامه‌نگاری با گرایش رسانه‌های دیجیتال است. فعالیت حرفه‌ای خود را در سال ۱۳۹۸ با یک وبلاگ شخصی در حوزه بازی‌های ویدیویی و محتوای آنلاین آغاز کرد. وی پس از کسب تجربه، به عنوان نویسنده در مجلات و وب‌سایت‌های سرگرمی مشغول به کار شد و در حال حاضر، دبیر بخش اخبار و محتوای دیجیتال در یک سایت معتبر سرگرمی است.