چای ماچا، پودر سبز رنگی با ریشه‌ای ژاپنی، طی سال‌های اخیر به یکی از نوشیدنی‌های محبوب در میان نسل جوان و علاقه‌مندان به سبک زندگی سالم در ایران تبدیل شده است. از منوی کافه‌های مدرن تهران تا پست‌های اینستاگرامی، ماچا نه‌تنها به‌عنوان یک نوشیدنی، بلکه به‌عنوان نمادی از مدرنیته، سلامت و خاص‌بودن شناخته می‌شود.
ماچا چیست و چرا خاص است؟
ماچا نوعی چای سبز پودری است که از برگ‌های گیاه Camellia sinensis تهیه می‌شود. برخلاف چای‌های معمولی که پس از دم‌کردن برگ‌ها دور ریخته می‌شوند، در ماچا کل برگ آسیاب‌شده مصرف می‌شود؛ همین ویژگی باعث غلظت بالای آنتی‌اکسیدان‌ها، کلروفیل، کافئین و ال-تئانین در آن شده است. فرآیند تولید ماچا نیز منحصربه‌فرد است: چند هفته پیش از برداشت، بوته‌های چای با سایه‌بان پوشانده می‌شوند تا تولید کلروفیل افزایش یابد و طعمی ملایم‌تر و رنگی سبزتر حاصل شود.
ماچا در فرهنگ ژاپنی ریشه‌ای عمیق دارد و از قرن‌ها پیش در آیین چای ژاپنی (سادو) و معابد بودایی برای افزایش تمرکز و هوشیاری استفاده می‌شده است. امروزه، این نوشیدنی به دلیل خواص سلامتی مانند تقویت سیستم ایمنی، افزایش سوخت‌وساز، کاهش استرس و انرژی پایدار، در سراسر جهان محبوب شده است.
ورود ماچا به ایران؛ از شبکه‌های اجتماعی تا منوی کافه‌ها
محبوبیت ماچا در ایران، به‌ویژه در میان نسل Z، حاصل ترکیبی از تبلیغات مجازی، گرایش به سبک زندگی سالم و جذابیت بصری آن است. تصاویر لاته سبز، بستنی ماچا و دسرهای زمردی‌رنگ در شبکه‌های اجتماعی، کاربران را به امتحان این نوشیدنی ترغیب کرده‌اند. شعارهایی مانند «ماچا، انرژی بدون افت» یا «ژاپنی بنوش، چربی‌هاتو آب کن» در فضای مجازی وایرال شده‌اند و حس خاص بودن را به مصرف‌کنندگان القا کرده‌اند.
کافه‌های مدرن در شهرهایی مانند تهران، شیراز و اصفهان با افزودن ماچا لاته، چیزکیک ماچا و بستنی ماچا به منوی خود، این نوشیدنی را به بخشی از فرهنگ کافه‌نشینی تبدیل کرده‌اند. قیمت بالای ماچا (بین ۱۳۰ تا ۲۵۰ هزار تومان برای یک فنجان) نیز به آن وجهه‌ای لوکس داده است.
بازخوردهای متضاد؛ از شیفتگی تا انتقاد
در حالی که برخی مصرف‌کنندگان از طعم خاص، انرژی پایدار و فواید سلامتی ماچا استقبال کرده‌اند، گروهی دیگر طعم خاکی و تلخ آن را نپسندیده و قیمت بالای آن را غیرمنطقی دانسته‌اند. برخی کاربران فضای مجازی حتی ماچا را «علوفه جویده‌شده» توصیف کرده‌اند و آن را صرفاً ابزاری برای پز دادن در جمع دوستان دانسته‌اند.
در یکی از برنامه‌های زنده تلویزیونی، اشاره به ماچا به بحثی جنجالی بین مجری و کارشناس منجر شد؛ کارشناس برنامه با قطع صحبت مجری، ماچا را «جرثومه کثیف» نامید که واکنش‌های گسترده‌ای در شبکه‌های اجتماعی به دنبال داشت. این اتفاق نشان‌دهنده دوقطبی بودن نگاه جامعه به ماچا است: برای برخی نماد سلامت و مدرنیته، و برای برخی دیگر نشانه‌ای از مصرف‌گرایی و تقلید فرهنگی.
فواید و مضرات ماچا؛ نگاهی علمی
ماچا به دلیل ترکیب کافئین و ال-تئانین، انرژی پایداری ایجاد می‌کند که برخلاف قهوه، موجب اضطراب یا تپش قلب نمی‌شود. آنتی‌اکسیدان‌های موجود در آن مانند کاتچین، به کاهش التهاب، تقویت سیستم ایمنی و پیشگیری از بیماری‌های مزمن کمک می‌کنند.
با این حال، مصرف بیش از حد ماچا می‌تواند منجر به بی‌خوابی، اضطراب یا مشکلات گوارشی شود. همچنین، کیفیت پایین برخی محصولات ممکن است خطر آلودگی به فلزات سنگین را افزایش دهد؛ بنابراین انتخاب برند معتبر و مصرف متعادل آن اهمیت زیادی دارد.
ماچا؛ موجی فرهنگی یا ترندی گذرا؟
ماچا در ایران فراتر از یک نوشیدنی، به یک پدیده فرهنگی تبدیل شده است که ترکیبی از مد روز، تبلیغات مجازی و گرایش به سبک زندگی سالم را در خود دارد. با وجود استقبال گسترده، انتقادها و جنجال‌های اخیر نشان می‌دهد که این ترند هنوز در مرحله آزمون و خطاست.
آیا ماچا به بخشی پایدار از فرهنگ نوشیدنی ایرانی تبدیل خواهد شد یا مانند بسیاری از ترندهای غذایی، پس از مدتی فراموش می‌شود؟ پاسخ این پرسش را زمان خواهد داد، اما آنچه مسلم است، این پودر سبز ژاپنی توانسته جای خود را در میان کافه‌روهای ایرانی باز کند و بحث‌های زیادی را در فضای اجتماعی و فرهنگی کشور برانگیزد.
